Hücre Zarından Madde Geçişleri 9. Sınıf Biyoloji Konu Anlatımı
9. Sınıf Biyoloji Hücre Zarından Madde Geçişleri
Hücre zarından madde geçişleri, 9 sınıf biyoloji hücre zarından madde geçişi, hücre zarından geçebilen moleküller, biyoloji konu anlatımı
Madde geçişleri enerji (ATP) harcanıp harcanmamasına göre 2 grupta incelenir;
1-Pasif Taşıma:
- Difüzyon
- Ozmoz: Plazmoliz, deplazmoliz
2-Aktif Taşıma:
- Aktif taşıma
- Endositoz: Fagositoz, pinositoz
- Ekzositoz
hücre zarından madde geçişleri
1-Pasif Taşıma:
Difüzyon:
- Moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçmesine difüzyon denir
- Difüzyonda enerji (ATP) harcanmaz
- Her iki ortamda madde yoğunluğu eşitleninceye kadar devam eder
- Enzim kullanılmaz
- Difüzyon zarsız ortamlardada gerçekleşebilir
- Canlı , cansız hücrelerde görülür.
Difüzyon hızına etki eden faktörler:
- Sıcaklık: Sıcaklık arttıkça molekülleri,n kinetik enerjisi artacağından difüzyon hızı artar
- Yoğunluk: İki ortam arasındaki yoğunluk farkı ne kadar fazla olursa difüzyon hızıda artar
- Zardaki por sayısı: por sayısı arttıkça difüzyon hızı artar
- Molekül Büyüklüğü: Molekül büyüklüğü arttıkça difüzyon hızı azalır
- Molekülün İyonik yapısı: Nötr moleküller İyonik moleküllere göre daha hızlı difüzyona uğrar çünkü zar “+” yükle yüklüdür
- Yağda çözünebilme:: Hücre zarı yağ tabiatlı olduğundan yağda çöözünebilen maddeler suda çözünebilen maddelere göre daha hızlı difüzyona uğrar. A,D,E,K vitaminlerin difüzyon hızı B,C vitamiinlerinden büyüktür
KOLAYLAŞTIRILMIŞ DİFÜZYON:
Hücre zarından taşıyıcı proteinler yardımıyla gerçekleştirelen madde geçişine kolaylaştırılmış difüzyon denir
- ATP harcanmaz
- Canlı hücrelerde görülür
- Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama madde geçişi olur
- Bağırsaklardan kana glikoz, aminoasit ve B ve C vitaminleri gibi besinlerin alınımında kolaylaştırılmış difüzyon gerçekleşir.
OSMOZ
- HİPERTONİK: Çok yoğun ortam
- HİPOTONİK: Az yoğun ortam
- İZOTONİK: Eş oğun ortam
- PLAZMOLİZ: Hipertonik ortama konulan bir hücrenin su kaybederek büzüşmesine plazmoliz denir.
- DEPLAZMOLİZ: Plazmolize uğramış hücrenin hipotonik ortama konulduğunda su alıp şişmesine deplazmoliz denir.
Hücrelerde plazmoliz ve deplazmoliz sonucunda oluşan iki olay vardır. Bunlar turgor ve osmatik basınçtır.
TURGOR BASINCI:
- Otsu bitkilerin dik durması
- Stomaların açılıp kapanması
- Böcekçil bitkilerin böceği yakalaması
Turgor basıncının değişimi sayesinde olur.
Bitkisel hücreler hücre duvarı sayesinde turgor basıncında patlamazken hayvansal hücreler patlar. Bu olaya homoliz denir.
OSMOZ BASINCI:
Su alma isteği EB=OB-TB dir.
AKTİF TAŞIMA
- ATP, ENZİM kullanılır
- Taşıyıcı proteinler kullanılır
- Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir
ENDOSİTOZ:
Hücre zarındaki pordanm geçemeyecek olan büyük olan moleküllerin hücre içine alınmasına endositoz denir
- ATP harcanır
- Enzim kullanılır
- Sadece canlı hücrelerde görülür
- Toplam zar yüzyi azalır
- Madde geçişi tek yönlüdür
Alına besinlerin katı yada sıvı olmasına göre 2ye ayrılır;
Fagositoz: Katı büyük besinlerin içine alınmasıdır
Pinositoz: Sıvı büyük besinlerin içine alınmasıdır
Bitki, mantar, bakteri gibi hücre duvarına sahip plan hücrelerde endositoz görülmez
EKZOSİTOZ:
Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük olan maddelerin dışarıya atılmasıdır
- ATP kullanılır
- Enzim kullanılır
- Madde geçişi tek yönlüdür
- Toplam zar yüzeyi artar
- Sadece canlı hücrelerde görülür
Hücre içindeki salgıların hücredışına atılması ekzositozla gerçekleşir. Hücre duvarına sahip hücrelerdede gözlenir.
Hücre zarından madde geçişleri ile ilgili sorularınızı soru sor- cevap al bölümünden bize sorabilirsiniz.