Fiillerde Kip Fiillere Gelen Kip Ekleri Konu Anlatımı

Published 22 Ocak 2019 · Updated 22 Ocak 2019

FİİLLERE GELEN KİP EKLERİ

Türkçe derslerinin olmazsa olmazlarından fiiller konusunu işlenirken fiillere gelen kipler ele alınır. Fiillerde kip ve fiillere gelen kipler konusunda ders notumuzu çalışabilirsiniz.

Haber kipleri (Bildirme)

Zaman anlamı verirler. Haber kipleri için, oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara bildirme kipleri de denir.

Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman Kipi

Geçmişte meydana gelen, öznenin de gördüğü olaylar anlatılırken görülen (bilinen) geçmiş zaman kullanılır.

Fiil kök ya da gövdesi :

-dı,-di,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü
gör – dü – m
gör – dü – n
gör – dü – X
gör – dü – k
gör – dü – nüz
gör – dü – ler

Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman Kipi

Geçmişte olup da, ilgili öznenin göremediği, başkalarından duyarak veya okuyarak öğrendiği olayları anlatmak için kullanılır.

Duyulan geçmiş zaman eki, fiil kök ya da gövdelerine “-mış,-miş,-muş,-müş” şeklinde bağlanır.

Atatürk, Samsun’a çıkmış. → Atatürk’ün Samsun’a çıktığı, bir yerden öğrenilerek anlatılıyor. Bu sebeple öğrenilen geçmiş zaman kullanılır.

Gelecek Zaman Kipi

Henüz gerçekleşmemiş, fakat sözün söylendiği andan sonra gerçekleşeceği düşünülen durumları anlatırken gelecek zaman ekini kullanırız. Gelecek zaman ekinden sonra, ünlü harfle başlayan bir ek geldiğinde, “-k” harfi “g” veya “ğ”‘ye dönüşür. Buna ünsüz yumuşaması denir. Yani “-ecek, -acak”, “-acağ, -eceğ“ şekline dönüşür.

Fiil kök ya da gövdesi: -ecek, -acak

ÖRNEK:Koşaca(ğ)ım

Şimdiki Zaman Kipi

Hareketin yapıldığı an ile, aktarıldığı an aynı ise, şimdiki zaman eki kullanılır. “-yor” ekinde bulunan -y harfi, ünlü daralması olayına yol açar. -y harfinin önüne gelen -a, -e geniş ünlüleri -y harfi nedeniyle daralmaya uğrar ve -ı, -i, -u, -ü‘ye dönüşür. Buna ünlü daralması olayı denir.

ÖRNEK: Taşla’yor → Taşlıyor

Geniş Zaman Kipi

Geçmişte yapılmış olan, an itibariyle yapılıyor olan ve gelecekte de yapılması düşünülen hareketleri anlatabilmek için geniş zaman kullanılır. Geniş zaman eki, fiil kök ya da gövdelerine “r,-ar,-er” şeklinde eklenir. Bazen geniş zaman eki “-ır,-ir,-ur,-ür“ karşımıza çıkar. Aslında buradaki “-ı,-i,-u,-ü” ünlüleri kaynaştırma harfidir.

Fiil kök ya da gövdesi :

-r,-ar,-er

Dilek Kipleri

Zaman anlamı vermezler.(-sa, -se’dir)Bir eylemin yapılması ya da bir oluşun harekatının bildirimi anlatan kiplerdir. Dörde ayrılır.

1-Gereklilik Kipi

Eyleme -meli/ -malı eklerinden birini getirmek suretiyle yapılır. Zorunluluk, kural ve olasılıkları anlatır.

ÖRNEK:

Haftada bir kitap okumalıyım.
Onu bulmalısın.
Sınavdan iyi not almalıyım.
Sınava iyi çalışmalıyım.

2-İstek Kipi

Bir iş, oluş veya hareketin yapılmasının, olmasının istendiğini belirten kiptir. Ekleri ses uyumuna göre “-e, -a” dır.

ÖRNEK:

Şimdi affını yazayım.
Şu konuyu öğreneyim.
Buradaki e harfi istek kipidir.
öğren-e-yim
öğren-e-sin
öğren
öğren-e-lim
öğren-e-siniz
öğren-e-ler

3-Şart Kipi

Fiili şarta ve dileğe bağlayan kiptir. Şart kipini alan fiil yalnız başına bir anlam ifade etmez. Temel cümledeki yargının gerçekleşmesini şarta bağlayan yardımcı bir öğedir. İki anlamda kullanılır. Fiile -sa, -se ekleri getirilerek yapılır.

ÖRNEK:Eğer, biraz çalışsa derslerden iyi not alacak

4-Emir Kipi

Bir iş, oluş veya hareketin olmasını, yapılmasını veya yapılmamasını emretmek için kullanılır. Eki yoktur.

ÖRNEK: Bir bardak su ver. Kapıyı kapat. Vb.

BENZER YAZILAR